Анико Вебер: Көл түбінің сиқыры

Суретші: Жофия Безереди

Негізгі сөздер: бет, орман, көл (arc, erdő, tó)

Ерте, ерте, ертеде, ну орманның шетінде, сылдырлап аққан бұлағы бар көл жағасында бір жас қыз өмір сүріпті. Ол күнде таңертең ерте тұрып, аппақ зығыр көрпесін жинап, бұлақты бойлай орман шетіндегі көлге баратын. Көл суына бетін жуып, судағы бейнесіне тамсана қарап отыратын. Су тұңғиығы оның айналасындағы әлемді мүлде өзгеше етіп көрсететін. Жасыл қарағайдың суға шағылысқан бейнесі шынайы өмірдегіден әлдеқайда әдемі, биік көрінетін. Ең кереметі, суға қараған сәтте қыздың өзінің келбеті де ерекше сұлуланып кететін. Судан оған ботадай мөлдір көзді, ақша бұлттай аппақ қыз қарап отыратын. Үйдегі айнадан оның жүзі мүлде басқа болып көрінетін. Оған үнемі  жүзін мұң басқан, көзінде жарқылы жоқ, боп-боз,  қыз қарап тұратын. Оның осындай сұрықсыз келбеті терезе әйнектерінен де, басқа адамдардың жанарынан да көрінетін.

Көлден кетіп, қыстаққа бет алған кезде адамдар сыбырлап, ағаштар шуылдап, құстар сұңқылдап: «бұл қызға ақ боз атты ханзада ешқашан келмейді, оны ешкім алтын сарайға алып кетпейді», - деуші еді. Міне, сол себепті де ол көл жағасында отырғанды ұнататын. Күн нұрына шомылған толқындар оған басқа болашақты көрсетуші еді. Ол судағы бейнесін қызықтап, бір ғажайыптың боларына сенетін.
«Шіркін, келбетім судағыдай сұлу болса ханзада келіп мені алып кетер еді-ау», - деп көлдегі бейнесінен көз алмай күрсінуші еді. Орманның судағы бейнесі де оған сондай керемет, тылсым құпияға толы көрінетін.
Бір күні ол көлге барып тұрмақ болып шешті. Әуелі еркелеген толқындарға тізесіне дейін кешіп барды да,  бірте-бірте тереңдей берді. Көл суы мойнына жеткен кезде терең тыныс алды да, суға басымен сүңгіп кетті. Бастапқыда су астында ауасыз жарты минут қана шыдағанымен, бірнеше күннен кейін ол демін екі минут бойы ұстап тұратын болды. Осылайша күн сайын суға сүңгіп, көп уақытын су астында өткізетін. Сөйтіп жүргенде орманға күз де келді. Ағаштар алтын, қоңыр, қызыл түсті қамқасын жамылды; емен жаңғақтары тарсылдап жерге төгілді; суық жел бұтақтарды шайқап, жапырақтарды үзді. Тіршілік дамыл тауып, қыстың келуін күтіп жатты. Алғашқы аязбен көлде мұз қатты, енді қыз көлге түсе алмайтын болды. Бірақ ол сонда да күн сайын көлге келіп, айнадай жылтыраған мұздағы бейнесіне қарауын қоймады. Бірақ аяз шымшылған беті қып-қызыл болып көрінуші еді. Енді ол көктемді асыға күтті. Міне, көптен күткен көктем де келді! Қыз көлге қайтадан келіп, уақытының көбін су астында өткізетін болды. Көл түбінен ол тойға баратын арудай жасанған сәнді ағаштарды тамашалап жүрді. Бұл кезде су астында бірнеше сағат жүзе алатын еді.
Жаз келіп, күн ысыған кезде ол көлге біржола көшіп келуді ұйғарды. Әуелі өзімен бірге біраз киімін алып келді. Содан кейін өзен түбіне тарағы мен әшекейлерін салатын сүйікті қобдишасын әкелді. Күн сайын үйдегі заттарды: ыдыстарын, үйдегі ұсақ-түйектерді, тіпті жиһаздарды көл түбіне тасыды. Сөйтіп көл астынан өзіне жаңа үй дайындап алды. Ол су астына айнасын да ала келді. Су астындағы айнадан оның келбеті жердегіге қарағанда әлдеқайда әдемі көрінетін. Қыз өте бақытты еді. Көл оның жаңа мекеніне айналды.
Ол көл түбінде екі жылға жуық тұрды. Ақыры көптен күткен ханзадасы да келді. Ханзада көлдің толқындарына сүңгіп, екеуі бірге жүзіп, бірге ойнай бастады. Қыз арманым орындалды деп қуанды. Тек күндердің бір күні ханзада оны өзімен бірге сарайына ертіп кеткісі келген кезде, жүрегі атқақтап «сарайда айна бар ма?» — деп сұрады.
– Қонақ күтетін және той кештерін өткізетін залдың қабырғасы айнадан жасалған, — деп масаттана жауап қатты ханзада.
– Қап! - деп күрсінді қыз.
– Уайымдама, ол жер саған ұнайды. Сарайдың маңында дәл осы жерден айнымайтын орман бар. Ол жерде өз үйіңдегідей жүресің, - деп оны тыныштандыруға тырысты. Бірақ бұл сөз қызды жұбата алмады.
– Ол жақта көл бар ма?
– Көл жоқ, - деді ханзада. – Бірақ сарай бағы мен орман арқылы өтетін өзен бар.
Қыз қорыққаннан дірілдеп кетті. Ол судан шықса келбетінің судағыдай әдемі болмайтынын білетін. Егер ханзада оны жек көріп кетсе ше? Бірақ ханзада айтқанынан қайтпай, «екеумізді ешкім де айыра алмайды» деп қызды көндіруге тырысты. Қыз оған сенді. Ханзаданың соңынан оның сарайы тұрған алыс орманға еріп барды. Сарайда олар керемет салтанатты үйлену тойын өткізді. Тойға ханзаданың достары мен туыстары келді. Барлығы дәмді ас ішіп-жеп, билеп, жеті күн, жеті түн көңіл көтерді. 
Бірақ үйлену тойынан кейін қыздың көңіл-күйі түсіп, жабырқай бастады. Ол күн сайын қабырғасы айнадан жасалған бөлмелерде серуендейтін. Қай жаққа қараса да ол өзінің бозарған әрсіз әлпеті мен жалынсыз көзін көретін болды. Оған өзінің ұсқынсыз кейпі ұнамайтын. Ол көлден көрінетін бейнесін сағына бастады. Судағы бейнем ғана нағыз сұлу еді, менің нағыз көркім сол еді деп аңсай бастады. Сарайда өзін бетперде киіп жүргендей сезінді. Өзінің шынайы бейнесі көлдің түбінде қалғандай.
Бастапқыда ол бұған назар аудармауға тырысқан. Өйткені ханзада оны сүйетін еді. Күн сайын оның сұлулығын айтып, құлағына сыбырлайтын. Бірақ қыз оның қызметшісінің көзінен үнемі «ханзада мынадай ұсқынсыз қызға қалай үйленді екен? Көзі соқыр болып қалған ба? Әлде мына қыз оны дуалап алған ба?» деген сұрақты оқитын.
Қыз бәрінен түңіліп кетті. Айнаға да, өзіне жақтырмай қараған сұраулы жүздерге де назар аудармайтын болды. Өзгелердің көзқарасы мен айнаны қатты жек көрді.
Ақыры ханзадаға өзінің көлге кеткісі келетінін жасырмай айтты. Ханзаданың көңілі жабырқап қалды. Ол қызбен бірге кете алмайды. Сарайда қалуы керек. Көл түбінде жүріп ел басқара алмайды ғой. Ол қызды сарайда қалдыру үшін барлық жағдайды жасаймын деп уәде берді. Сарайдағы бар айнаны алып тастады, барлық қызметкерді қуып жіберді. Бірақ бәрі бос әурешілік болды, қызды ешнәрсе ұстап тұра алмады. Ол өзінің сұлу жүзін көргісі келді.
Қыз көлдегі бейнесін сағынып, құсалана бастады. Ақыры жылай-жылай ханзадасымен қош айтысып, орманнан өтіп, тау асып, даланы артқа тастап үйіне оралды. Содан кейін бірден көлге тартты. Суға сүңгіп жүзе жөнелді.
Содан бері ол көл түбін мекен етеді. Таң атқаннан кеш батқанша өзінің судағы бейнесіне, аспанға, орманға, жыл мезгілдерінің ауысуына қарап отырады. Бүкіл әлемге көлдің тұңғиығынан көз тігеді.

Аудармашылар: Кинга Людвик-Титтел, Мира Сембайқызы. Редактор: Ділдар Мамырбаева

Дуйсебай Нұрайым: көл (tó)

Ассоль Сас: айна (tükör)